عملیات بیت المقدس 2

بیت المقدس 2 (25 دی 1366)

سطح نبرد: بزرگ

سال: 1366

نقشه انتخابی: 

شناسنامه عملیات : 

نام عملیات	بیت‌المقدس 2
رمز عملیات	یا زهرا (س)
منطقه عملیات	سلیمانیه – ارتفاع قمیش
زمان عملیات	1366/10/25 تا 1366/11/2
هدف	پیش‌روی به سمت شهر سلیمانیه، سد دوکان و قلعه دیزه عراق.
نوع عملیات	گسترده
فرماندهی عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سازمان عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
استعداد نیروهای درگیر خودی	104 گردان پیاده شامل: لشکرهای 5، 6، 10، 21، 27، 31، 32،52، 57 ، 55،  و تیپ های 12، 18، 35، 48. یک گردان زرهی به همراه سه تیپ توپخانه
استعداد نیروهای درگیر دشمن	32 گردان پیاده، 4 گردان کماندویی، 4 گردان زرهی، 1 گردان مکانیزه و 6 گردان توپخانه
نتایج عملیات	- تصرف بیش از 70 درصد اهداف عملیات و ارتفاعات ویولان، گلاله، پنجه‌ای گوجار، یال چپ گوجار قمیش - فراهم شدن امکان تردد نیروهای قرارگاه رمضان به مناطق آزاد شده
تلفات دشمن	حدود 2500 کشته و 785 اسیر
خسارات دشمن	انهدام 15 دستگاه تانک و نفربر، 30 دستگاه خودرو و 2 دستگاه مهندسی.
غنائم	15 دستگاه تانک و نفربر، 8 دستگاه خودرو و 8 دستگاه مهندسی

 

شرح مختصر نبرد : 

مقدمه

موفقیت‌های به دست آمده یگان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران، در عملیات‌های جبهه شمال غرب وضعیت جدیدی را فراهم آورد و فرماندهان سپاه را بر آن داشت، برای خروج از بن‌بست جبهه جنوب منطقه شمال غرب را برای عملیات انتخاب کنند تا بلکه بتوان با تجزیه دشمن زمینه لازم را برای وارد آوردن ضربات بعدی به ارتش عراق در جبهه جنوب فراهم آورد. برهمین اساس، جبهه جنوب همچنان اهمیت اصلی خود را حفظ کرده بود، ولی در زمستان سال 1366 اولویت عملیات بزرگ از جبهه جنوب به جبهه شمال غرب تغییر یافت و عملیات بیت المقدس2 به عنوان بستر اصلی این مقصد انتخاب شد.

اهداف عملیات

پیش‌روی به سمت شهر سلیمانیه و سد دوکان و قلعه دیزه عراق.

 

موقعیت منطقه

منطقه مورد نظر برای عملیات، در شمال سلیمانیه قرار داشت. این منطقه از سمت شمال به ارتفاعات گرده‌رش و ویولان، از جنوب به ارتفاعات الاغلو، دولبشک و باش قلعه، از غرب به ارتفاع گوجار، و از شرق به ارتفاعات آمدین و گلان منتهی می‌شود. رودخانه قلعه چولان این منطقه را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده است و از شمال تا جنوب منطقه عملیاتی امتداد دارد. عقبه نزدیک منطقه، شهر بانه است که از طریق جاده کاگر - بانه به منطقه عملیاتی متصل می‌شود.

 

استعداد دشمن

دشمن که در انتظار انجام عملیات بزرگ ایران در جبهه جنوب بود، حمله احتمالی در جبهه شمالی را تنها از محور آمدین و آن هم به صورت محدود تصور می‌کرد. بر همین اساس، خط آمدین را تقویت کرده و نسبت به هرگونه تحرکی در این محور هوشیار بود.

اگرچه با شروع عملیات نیز نیروی قابل توجهی به منطقه اعزام نشد، لیکن با هجوم قوای ایران - در مرحله دوم عملیات - به ارتفاع مهم الاغلو و دولبشک چندین یگان دشمن وارد منطقه شد. در مجموع، یگان‌هایی که در منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 حضور یافتند، به قرار ذیل می‌باشد:

- تیپ‌های 73، 81، 83، 603، 706 و 412 پیاده؛

- تیپ‌های 1 و 2 کماندویی از سپاه یکم؛

- تیپ 3 نیروی مخصوص گارد ریاست جمهوری؛

- تیپ‌های 66 و 68 نیروی مخصوص؛

- یک گردان تانک از تیپ 70 زرهی؛

- گردان تانک 7 نیسان؛

- گردان کماندویی لشکر 39؛

- گردان کماندویی لشکر 41؛

- گردان کماندویی لشکر 44؛

- گردان‌های 53 و 669 توپخانه.

 

سازمان رزم خودی

بر اساس استعداد 104 گردان پیاده، سازمان رزم عملیات با فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) به شکل زیر تنظیم شد:

قرارگاه نجف:

لشکر 5 نصر با 12 گردان؛

لشکر 6 پاسداران با شش گردان؛

لشکر 21 امام رضا(ع) با 10 گردان؛

لشکر 55 ویژه شهدا با شش گردان؛

تیپ مستقل 18 الغدیر با پنج گردان؛

تیپ مستقل 35 امام حسن(ع) با 8 گردان؛

تیپ مستقل 12 قائم(عج) با پنج گردان؛

تیپ مستقل 48 فتح با پنج گردان.

تیپ مستقل 61 توپخانه محرم.

قرارگاه قدس:

لشکر 57 حضرت ابوالفضل(ع) با چهار گردان؛

لشکر 52 قدس با پنج گردان؛

لشکر 10 سیدالشهدا(ع) با 15 گردان؛

لشکر 27 محمدرسول‌الله(ص) با هشت گردان؛

لشکر 31 عاشورا با هشت گردان؛

لشکر 32 انصارالحسین با هفت گردان؛

تیپ مستقل 20 زرهی رمضان با دو گروهان تانک و نفربر؛

تیپ مستقل 40 توپخانه رسالت.

 

طرح عملیات

اهداف عملیات طی چند مرحله تحقق می‌یافت.

مرحله اول، ارتفاعات ویولان، دشت هرمدان، یال‌های ابتدای ارتفاع گوجار و یال‌های مقابل این ارتفاع - که بر ارتفاع و تنگه الاغلو تسلط داشت - و نیز ارتفاعات الاغلو، قمیش و دولبشک به همراه تنگه دولبشک - الاغلو می‌بایست تصرف می‌شد.

مرحله دوم، بنابه وضعیت موجود، پیش‌روی به طرف ارتفاعات موکبه و قیوان انجام می‌شد.

مرحله سوم نیز عملیات به سمت سد دوکان ادامه می‌یافت. لازم به ذکر است دو مرحله اخیر هنگامی انجام می‌شد که وضعیت دشمن و زمان‌بندی دست‌یابی به اهداف مرحله اول طبق برنامه تعیین شده پیش رفته و خللی در آن وارد نشود.

 

شرح عملیات

به رغم مشکلات بسیاری که برای اجرای عملیات در فصل سرما و یخبندان و در میان ارتفاعات صعب العبور وجود داشت، تلاش‌های وسیعی به منظور فراهم‌سازی مقدمات عملیات انجام گرفت. همچنین علاوه بر اقدامات شناسایی و طراحی عملیات، فعالیت‌های گسترده‌ای برای بازنگه داشتن جاده‌ها در مقابل ریزش برف انجام شد. علاوه بر این برای تردد دو لشکر در محور قمیش، پلی روی رودخانه قلعه چولان نصب شد.

سرانجام، پس از جابه‌جایی نیروها، عملیات در ساعت 01:15 بامداد 1366/10/25 با رمز مبارک "یازهرا" آغاز شد. ابتدا یگان‌های قرارگاه نجف و سپس یگان‌های قرارگاه قدس در سه محور ویولان، دشت هرمدان و ارتفاع قمیش به مواضع دشمن هجوم بردند. قرارگاه قدس در آغاز حمله، در محور چپ (قمیش و یال قشن) موفق شد اهداف خود را تصرف کند، ولی دست‌یابی به ابتدای ارتفاع دولبشک - که پیش‌بینی شده بود در شب اول تصرف شود تا به عنوان جای پا برای ادامه عملیات مورد استفاده قرار گیرد - به دلیل مشکلاتی همچون طولانی بودن مسیر، عدم شناسایی و ... میسر نشد. در ادامه عملیات، این قرارگاه توانست بر مشکلات فائق آید و تا ظهر روز اول ماموریت مرحله اول خود را به میزان زیادی انجام دهد.

قرارگاه نجف نیز در ساعات نخست عملیات به جز قله اصلی ویولان و قلل گلاله و گوجار بقیه اهداف خود را تصرف کرد و سپس کوشید به تنگه و ابتدای الاغلو دست یابد.

عملیات در حالی انجام می‌شد که تحرک موثری از دشمن مشاهده نمی شد. این وضعیت که ناشی از عدم تصور او از حمله ایران در جبهه شمالی بود، تا پایان در روز اول عملیات ادامه یافت.

در ادامه مرحله اول عملیات، در شب دوم، قرارگاه قدس از سمت "آمدین" و "تنگه دولبشک" وارد عمل شد و موفق گردید خط دشمن را در محور آمدین شکسته و به مواضع عراق رخنه کند، ولی به دلیل عدم پاک‌سازی کامل مواضع و مقاومت و سیاست دشمن نتوانست خط را به طور کامل پاک‌سازی کند. در هجوم به تنگه دولبشک نیز رزمندگان به دلیل عدم شناسایی کافی و تاریکی مطلق، نتوانستند خط اول دشمن روی دولبشک را دور بزنند، به همین دلیل، به مواضع اولیه خود بازگشتند. قرارگاه نجف نیز در این شب وارد عمل شد و از ساعت 01:30 بامداد از درون تنگه قمیش، نزدیک روستا، حرکت کرده و تا حدود ساعت 03:30 بامداد فقط توانست به نزدیکی تنگه الاغلو برسد که کمبود زمان، عدم شناسایی و ... امکان انجام عملیات را منتفی ساخت و به شب بعد موکول کرد.

در شب سوم و در مرحله دوم عملیات، هم زمان با آغاز تعرض یگان‌های پیاده، آتش توپخانه روی حدفاصل الاغلو - دولبشک متمرکز شد. سپس، نیروهای قرارگاه قدس به ابتدای دولبشک و نیروهای قرارگاه نجف به بیش از نیمی از ارتفاع الاغلو دست یافتند.

پس از عدم موفقیت قوای خودی برای تصرف کامل دو ارتفاع حساس دولبشک و الاغلو - که می‌توانست دشمن را در وضعیت نامناسبی قرار دهد - در حالی که فرماندهان قرارگاه‌ها و یگان‌ها در صدد برآمده بودند آخرین سعی خود را در شب چهارم برای پشت سرگذاردن این دو ارتفاع به کار ببرند، عراق در بعدازظهر روز سوم به قسمتی از مواضع تثبیت نشده قرارگاه قدس پاتک کرده و بخشی از نیروهای این قرارگاه را عقب راند و سپس به تقویت ابتدای الاغلو و تنگه دولبشک مبادرت ورزید. در ادامه نیز توانست قله اصلی الاغلو را بازپس گیرد. متقابلاً، قوای خودی که به دلیل عدم وجود جاده از پشتیبانی وسایل مهندسی، مهمات و ... بی‌بهره بودند و سرمای شدید نیز آنها را آزار می‌داد، عقب نشینی کردند. در نتیجه، دشمن موفق شد خود را به دهانه تنگه الاغلو برساند و دو گردان از نیروهای قرارگاه نجف را در محاصره قرار دهد. این دو گردان توانستند ساعتی بعد با استفاده از دامنه شمال گوجار که دور از دید و تیر عراقی‌ها بود، به عقب بازگردند.

در شب چهارم، قرارگاه نجف با به کارگیری دو یگان خود ضمن تصرف مواضع مورد نظر اگرچه توانست به نزدیکی قله الاغلو برسد، اما به دلایلی همچون ابهام نسبت به امکان استقرار، عدم پشتیبانی لازم، وضعیت جاده، بارش سنگین برف و ... از ادامه پیش‌روی صرف نظر کرد.

از شب پنجم، ضمن قطع بارش برف، آسمان منطقه صاف شد و زمینه مناسب برای فعالیت هوایی فراهم آمد. به این ترتیب، جنگنده‌های دشمن طی دو، سه نوبت منطقه را بمباران کردند. در اوایل صبح نیز عراق در محور آمدین پاتک کرد که ناموفق بود.

طی روز ششم، عراقی‌ها دوبار به قمیش و یک بار به بالوسه پاتک کردند و فقط توانستند خط اول خودی در بالوسه را تصرف کنند که پس از ساعاتی این خط مجدداً در اختیار نیروهای ایران قرار گرفت.

در شب هفتم و در مرحله سوم عملیات، قوای خودی مجدداً در محورهای الاغلو و دولبشک وارد عمل شده و موفق گردیدند ضمن پیش‌روی در داخل تنگه الاغلو، روی یال‌های چپ تا موازی قله اصلی الاغلو و نیز روی یال گوجار مستقر شوند. نزدیک صبح هم یال پایین قمیش پاک‌سازی شد، ولی نیروها نتوانستند روی دولبشک مستقر شوند. پس از موفقیت به دست آمده، در حالی که فرماندهی عملیات در صدد بود تا در شب بعد، ادامه ارتفاع الاغلو را تصرف کرده و ارتفاع دولبشک را نیز از ناحیه عقبه آن دور بزند، امّا پاتک دشمن در صبح روز هفتم، نیروها را مجبور کرد به غیر از گوجار از سایر مواضع به دست آمده عقب‌نشینی کنند. شب بعد، نیروهای خودی به مواضع دشمن تعرض کردند، که ناموفق بود. پس از آن، دشمن با پاتک دیگری توانست مابقی نیروهایی را که بر تنگه الاغلو مشرف بودند، عقب براند. این وضع موجب شد تا فرماندهی در اصرار به ادامه عملیات تجدید نظر کند. به این ترتیب، عملیات متوقف شد و نیروها به تثبیت مواضع متصرفه پرداختند.

 

نتایج عملیات

1- در این عملیات ضمن تصرف بیش از 70 درصد از اهداف و زمین‌هایی همچون ارتفاعات ویولان، گلاله، پنجه‌ای گوجار، یال چپ گوجار قمیش و ...، امکان تردد نیروهای قرارگاه رمضان به مناطق آزادشده در داخل خاک عراق فراهم شد.

2- به اسارت درآمدن 785 تن کشته و زخمی شدن 2500 تن از نیروهای عراقی.

3- انهدام 15 دستگاه تانک و نفربر، 30 دستگاه خودرو و دو دستگاه مهندسی.

4- به غنیمت درآمدن 15 دستگاه تانک و نفربر، 8 دستگاه خودرو و 8 دستگاه مهندسی.

---

فهرست منابع و مآخذ

1- گزارش 672 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2 جلد اول.

2- گزارش 0673 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2، جلد دوم.

3- گزارش 889 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات بیت‌المقدس 2.

4- سند 98059 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/10/27.

5- سند 029956 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/10/27.

6- سند 117218 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1367/3/14.

7- سند 29783 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/25.

8- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، شلمچه تا حلبچه، محمد درودیان.

9- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.

10- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کارنامه نبردهای زمینی، محسن رشید و حسن دری، تهران، 1381.

11- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق ـ فشرده نبردهای زمینی، محسن رشید، چاپ دوم 1389.

12-مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، تهران، 1384.

---

منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 در شمال سلیمانیه قرار داشت و شامل ارتفاعات ویولان ،گوجار،قمیش ،دولبشک ، الاغلو و آمدین می شد. این عملیات به منظور پیشروی به سمت جنوب و غرب منطقه و با هدف کنترل شهر سلیمانیه و نزدیک شدن به سد دوکان در منطقه فلعه دیزه طرح ریزی شد . اجرای چند عملیات نا منظم توسط سپاه در مناطق کوهستانی شمال عراق و به ویژه  در فصل زمستان ، این امکان را فراهم کرد که نیروی زمینی سپاه، عملیات منظم جدیدی را  برای اجرا در زمستان 1366 طرح ریزی نماید.

پس از انجام شناسایی های لازم، عملیات بیت المقدس2 در 25 دی ماه با رمز "یا زهرا (س)" در منطقه ای به وسعت 130 کیلومتر مربع در جنوب غربی سردشت اجرا شد اما به علت بارش برف سنگین و سرمای شدید، رزمندگان اسلام به تمامی هدف های تعیین شده نرسیدند و فقط موفق شدند ارتفاعات قمیش- شاخ بالوسه- یولان و تنگه گوجار را در شمال شرقی سلیمانیه عراق تصرف کنند. در این عملیات 2500 نفر از نیروهای عراقی کشته و زخمی شدند و 920 نفر نیز به اسارت نیروهای عمل کننده در آمدند.

منبع: اطلس راهنما 12- آذربایجان غربی در جنگ با ضد انقلاب و دفاع ،صفحه 188

جبهه نبرد: 

بانه-سردشت

عملیات کربلای 6

عملیات کربلای 6

عملیات کربلای شش در روز 23 دی ماه سال1365 ، با رمز یا فاطمه الزهراء‌ (س) در منطقه عمومی سومار( به وسعت تقریبی 100 کیلومتر مربع) آغاز شد.

این عملیات را رزمندگان جان برکف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منظور آزادسازی ارتفاعات مهم شمال شرقی نفت شهر طراحی و اجرا کردند. جغرافیای طبیعی نفت شهر و ارتفاعات مرزی منطقه این شهر را از موقعیت نظامی مستحکم تری بر خوردار کرده است . در آغاز هجوم ارتش عراق مدافعان اندک نفت شهر با اتکا به این ارتفاعات بیش از 48 ساعت مقاومت کردند .

نفت شهر در دوم مهر سال 1359 اشغال شد و تا آخر جنگ در اشغال دشمن ماند . در عملیات کربلای 6 برای آزادی نفت شهر و تصرف نفت خانه عراق تلاشی صورت گرفت اما نتیجه ای حاصل نشد . در این عملیات گروهان های پیاده ، زرهی و هوابرد ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور داشتند . نتیجه عملیات کربلای شش ، کشته و زخمی شدن 3هزار نفر از افراد دشمن و همچنین منهدم گشتن تعداد 20 تانک و نفربر و11 هواپیما و 2 بالگرد از دشمن بعثی و غنیمت گرفتن ده‌ها تانک و نفربر می باشد .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات : کربلای 6

زمان اجرا : 23/10/1365

رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا(س)

مکان اجرا : منطقه عمومی نفت شهر ایران – جبهه میانی جنگ

یگان عمل کننده : نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی

اهداف عملیات : آزادسازی نفت شهر و تاسیسات نفتی منطقه و تجزیه قوای دشمن در جهت اجرای عملیات کربلای 4 در محور جنوبی خط نبرد

عملیات ظفر 5

عملیات‌ ظفر 5 (نامنظم)

نفوذ به‌ عمق200 کیلومتری‌ جبهه‌ دشمن‌

در طی‌ سال‌1366 قرارگاه‌ «رمضان» سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ با اجرای‌ چند رشته‌ عملیات‌ پی‌درپی‌ و نفوذی، دشمن‌ را در محور شمالی‌ جبهه‌ جنگ‌ مضطر نموده‌ و توان‌ بالایی‌ از فرماندهان‌ ارتش‌ عراق‌ را به‌ محورهای‌ کوهستانی‌ کردستان‌ عراق‌ معطوف‌ کرد.

در این‌ میان، نقش‌ معارضان‌ کرد عراقی‌ بخوبی‌ کارگشا بود و همکاری‌ با ایشان، پیروزی‌های‌ فراوانی‌ را برای‌ ایجاد سر در گمی‌ دشمن‌ و بهره‌برداری‌ نیروهای‌ خودی‌ در خطوط‌ پدافندی‌ جبهه‌ شمالی‌ به‌ همراه‌ داشت. عملیات‌ ظفر5 در همین‌ راستا و به‌ صورت‌ تهاجمی‌ و با اجرای‌ آتش‌ در شامگاه‌22 دی‌ ماه‌1366 به‌ صورت‌ محدود و نامنظم‌ آغاز شد. نیروهای‌ خودی‌ با شنیدن‌ رمز «یا زهرا(سلام‌ الله‌ علیها)» با نفوذ به‌ عمق‌200 کیلومتری‌ در پشت‌ مواضع‌ دشمن، واقع‌ در استان‌های‌ «دهوک»، «کرکوک» و «دیاله» به‌ انهدام‌ چندین‌ مرکز نظامی‌ ارتش‌ عراق‌ پرداختند.

طی‌ این‌ عملیات‌ نیروهای‌ عمل‌ کننده‌ موفق‌ شدند36 پایگاه‌ حفاظتی‌ دشمن‌ بر بلندی‌های‌ مشرف‌ بر شهر «دیرلوک»، مرکز فرماندهی‌ و ستاد ترابری‌- مهندسی‌ و مخابراتی‌ لشکر عراق، پایگاه‌ و پاسگاه‌های‌ دشمن‌ در مسیر شهرهای‌ «شیلادیزه» و «عمادیه» و مراکز دولتی‌ و نظامی‌ دشمن‌ از جمله‌ مرکز استخبارات‌ حزب‌ بعث‌ در منطقه‌ را منهدم‌ ساخته‌ و تعدادی‌ از تجهیزات‌ و ادوات‌ دشمن‌ به‌ این‌ شرح‌ را نابود سازند:

- یک‌ فروند هواپیما.

- 46 دستگاه‌ خودرو سبک‌ و سنگین.

- 7 دستگاه‌ لودر و بولدوزر.

- یک‌ انبار مهمات.

همچنین‌ در این‌ عملیات ‌4 گردان‌ حفاظتی‌ شهر دیرلوک‌ عراق‌ متلاشی‌ شده‌ و 2000 تن‌ از نیروهای‌ دشمن‌ کشته‌ و زخمی‌ و اسیر شدند . 3 دستگاه‌ نفربر زرهی، یک‌ قبضه‌ ضدهوایی، دو قبضه‌ خمپاره‌انداز، صدها قبضه‌ سلاح‌ سبک‌ و مقدار فراوانی‌ مهمات‌ دشمن‌ نیز به‌ دست‌ نیروهای‌ خودی‌ افتاد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عملیات: ظفر 5 (محدود و نامنظم)

زمان‌ اجرا: 22/10/1366

تلفات‌ دشمن‌: 2000 (کشته، زخمی‌ و اسیر)

رمز عملیات: یا زهرا(سلام‌ الله‌ علیها)

مکان‌ اجرا: عمق‌200 کیلومتری‌ در پشت‌ مواضع‌ دشمن‌ در استانهای‌ شمالی‌ خاک‌ عراق‌

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: رزمندگان‌ قرارگاه‌ برون‌ مرزی‌ رمضان‌ و معارضان‌ کرد عراق‌

اهداف‌ عملیات: انهدام‌ چندین‌ مرکز نظامی‌ ارتش‌ عراق‌

عملیات کربلای 5

گزارش مکتوب

عملیات کربلای 5، آغازی برپایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز اصفهان ؛ عملیات کربلای 5 با شجاعت رزمندگان اسلام به نقطه تسلیم دشمن بدل و مقدمه ایی بر تنظیم قطعنامه 598 و پایان دفاع مقدس بود.

سال ها از پایان هشت سال جنگ تحمیلی عراق  علیه ایران می‌گذرد اما هنوز خاطرات رشادت‌ها و بزرگواری‌های رزمندگان دفاع مقدس و یاد و خاطرات شهدای دفاع مقدس در دل و جان ملت ایران زنده است.

این روزها و در واقع نیمه دوم دی هر سال، یادآور دلاوری های رزمندگان اسلام در عملیات کربلای 5 است. یاد آور فریاد‌های یا زهرایی که قلب دشمن را در خاک شلمچه لرزاند و بر قلب دشمن اشغالگر هراس انداخت. این روزها بوی خون و باروت در شلمچه زنده می‌ شود و یادآور رشادت‌های بی‌نظیر سربازانی است که بی‌محابا برای آزادی خاک میهن به قلب دشمن زدند و بسیاری به شهادت رسیدند.

ایمان و باور عمیق، تعهد و شجاعت رزمندگان در عملیات کربلای 5 سبب شد تا آنها در نبردی سخت، سربلند و پیروز شوند.

31 سال پیش ، 19 دی ، در یکی از سخت‌ترین مناطق ،عملیات بزرگ کربلای 5  با رمز یا زهرا (س) از جبهه جنوب شلمچه و شرق بصره در منطقه ‏ای به وسعت 150 کیلومتر مربع، با هدف آزادسازی شلمچه، جزایر و مناطق شرق بصره، انهدام ماشین جنگی عراق، پاسخ دندان‏شکن به شرارت ‏های دشمن در بمباران مناطق مسکونی، در سه مرحله آغاز شد و 70 روز طول کشید.

کربلای 5، ششمین عملیات نیروهای مسلح ایران برای فتح بصره محسوب می‌شد.

این عملیات ، در شرایطی صورت گرفت که صدام قصد داشت با تبلیغات گسترده در میان حامیانش، نسبت به قدرت مقاومت ارتش عراق در برابر عملیات قدرتمند رزمندگان اسلام، امیدی کاذب ایجاد کند.

در کربلای 5، قوی‏‌ترین پدافند دشمن که با کمک مستشاران خارجی ایجاد شده بود تا عمق 9 کیلومتری خاک عراق در هم شکسته شد و دشمن برای مقابله با رزمندگان اسلام، 140 تیپ را به این منطقه اعزام کرد. رزمندگان در پایان عملیات 81 تیپ و گردان را منهدم کردند و نیمی از 34 تیپ هم متلاشی شد.

ده درصد از جنگ افزارهای هوایی عراق منهدم شدند و سنگین‏‌ترین تلفات انسانی به ارتش عراق  وارد شد.

گفته ها و ناگفته های عملیات کربلای 5 

در بامداد 19 دی‌ 1365 عملیات توسط نیروهای سپاه از جنوب دریاچه پرورش ماهی آغاز شد.

منطقه کانال پرورش ماهی، جایی بود که دشمن با کمک کارشناسان نظامی غربی مستحکم ترین خطوط دفاعی را در شلمچه برای حفاظت از شهر بصره ایجاد و اعلام کرده بود که ایرانی‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند از این موانع عبور کنند. شکستن خط شلمچه برای عراق غیرقابل تصور بود.

سه قرارگاه کربلا، قدس و نجف با حدود 27 یگان سپاه در این عملیات شرکت داشتند.

همزمان بخش دیگری از نیروها توسط قایق‌های تندرو در غرب دریاچه پیاده شدند. رزمندگان در هوای سرد دی وارد آب های سرد دریاچه ماهی می شدند. نیروهای گارد ریاست جمهوری عراق به مقابله پرداختند. نیروی های شجاع  ایرانی‌ دو روز اول عملیات را صرف غلبه بر دو ستون دفاعی عراقی‌ها کردند .

 روز سوم عملیات، جانشین و وزیر دفاع صدام همراه با دو سوم ارتش عراق برای بازپس‌گیری مناطق تصرف شده توسط نیروهای ایرانی وارد منطقه شدند.

آنها با استفاده از تانک‌های خود همچنین با استفاده از تانک‌های غنیمت گرفته شده شروع به توپ باران بصره و سایر استحکامات عراقی‌ها کردند.

در روز پنجم عملیات، گارد مرزی عراق ارتباط خود را با یک سوم سنگربندی‌هایش از دست داد. سرانجام در روز هشتم عراقی‌ها کانال جاسم را تخلیه کردند. اینجا بود که نیروی هوایی عراق به حمایت از نیروهای خود وارد عمل شد. با این حال موشک‌های زمین به هوای ساخت سوئد آربی‌اس 70 جدید که نیروهای ایرانی‌ در آن زمان به‌تازگی تهیه کرده بودند صدمات شدیدی به نیروی هوایی عراق وارد کرد.

رزمندگان ایرانی‌ توانستند 50 تا 60 جت جنگنده عراقی را ساقط کنند که این رقم ده درصد کل هواپیماهای نیروی هوایی آن زمان رژیم بعث را شامل می‌شد. عراقی‌ها برای مقابله،شروع به بمباران خطوط مواصلاتی ایران با سلاح‌های شیمیایی کردند. رژیم بعث در طول جنگ و بویژه در این عملیات به طور گسترده از سلاح های شیمیایی استفاده کرد و نیروهای ایرانی را در این عملیات به وسیله گازهای خردل، سیانور و گاز اعصاب هدف قرار داد.

عراق بسیاری از شهرهای نیمه غربی کشور از جمله تهران، اصفهان، تبریز و قم را با بمب‌های معمولی بمباران کردندو حدود سه هزار غیر نظامی ایرانی  را به شهادت رساندند.

در روز دوم  بهمن، رزمندگان ایرانی  موج جدیدی از حملات خود را شروع کردند  که خطوط چهارم دفاعی عراق را اشغال کرده و توانستند تا 12 کیلومتری بصره پیشروی کنند به‌طوری‌که ساختمان‌های شرق بصره از خطوط مقدم ایرانی قابل رؤیت بودند. تلویزیون کشورمان  صحنه‌هایی از این پیشروی و دورنمای شهر بصره را به نمایش گذاشت.توپخانه و موشک‌های میان‌برد ایرانی خسارات سنگینی را به شهر بصره وارد می‌آورد. نیروهای عراقی که خود را در اطراف شهر بصره می‌دیدند مجبور شدند بسیاری از شهروندان عراقی را به قسمت‌های شمالی عراق تخلیه کنند.

شرایط برای عراقی‌ها به قدری وخیم شده بود که صدام حسین با حضور در بین نیروهایش، سرلشکر طالع خلیل رحیم الدوری از لشکر سوم را تنزیل درجه داده و  از سمت خود برکنار و چندین تن از درجه‌داران رده پایین عراقی را به علت  بازده نظامی پایین اعدام کرد.

 او سپهبد ضیاءالدین جمال فرمانده سپاه پنجم در شمال عراق را به فرماندهی لشکر سوم منصوب کرد. عراقی‌ها شروع به سربازگیری مجدد کردند و حتی سربازانی 15 ساله را به استخدام ارتش درآوردند.

در هفته چهارم ایرانی‌ها در دریاچه‌های پرورش ماهی، جزیره‌های ام‌الطویل، رودخانه جاسم و کانال آبیاری مستقر شده بودند. با این حال توان نظامی ایران مصروف شده بود و نبرد در این زمان به حالت واماندگی رسیده بود. عراقی‌ها توپخانه خود را روی خطوط تأمین ایرانی‌ها متمرکز کرده بودند و به طور مؤثری این خطوط را توسط جنگ‌افزارهای عادی و شیمیایی بمباران می کردند. ایرانی‌ها در درون سنگرهای کنده‌شده پناه گرفتند.

در بیستمین روز از شروع عملیات گارد ریاست جمهوری عراق وارد میدان نبرد شد. آنها با استفاده از موجی از تسلیحات سنگین شامل تانک، توپخانه و بالگردهای توپ‌دار به خطوط ایرانی‌ها یورش بردند. لشکر سوم ارتش عراق از غرب دریاچه‌های پرورش ماهی حمله خود را آغاز کرد سپس به سمت جنوب و رودخانه جاسم متمرکز شد. همه این حملات به همراه هجوم سنگین تجهیزات زرهی عراقی در روز سی‌ام از شروع عملیات خطوط ایرانی‌ها را در هم شکست.

انجام این عملیات اما نتایج خوبی برای نیروهای ایرانی به همراه داشت. با موفقیت دلیر مردان ایران در این عملیات، موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد.

در این عملیات،81 تیپ و گردان عراقی، 700 تانک و هزارو 500 خودرو نظامی دشمن منهدم شد. همچنین  80 هواپیمای عراقی ساقط شد و 250 توپ ضدهوایی و 400 قطعه تجهیزات زرهی دشمن از بین رفت.

40 هزار نیروی دشمن کشته یا زخمی و 270 نفر نیز اسیر شدند.

شهدای  عملیات کربلای  5 ، بنیانگذاران مکتب مقاومت اسلامی در جهان

در عملیات کربلای 5،  هفت هزار و 651 رزمنده ایرانی به شهادت رسیدند که 400 نفر از آنها از فرماندهان بودند. همچنین 53 هزار و 299 نفر مجروح و سه  هزار و 522 نفر نیز مفقودالاثر شدند .

در ‌عملیات‌ کربلای 5 که‌ با سنگین‌ترین‌ و بیشترین‌ پاتک‌های‌ دشمن‌ توأم‌ بود، چندین‌ فرمانده برجسته‌ ایرانی‌ همچون سردار سرلشکر حسین‌ خرازی فرمانده‌ لشکر14 امام‌ حسین‌ (ع) از اصفهان، یداله‌ کلهر قائم‌مقام‌ لشکر27 محمد رسول‌ اله (ص) از تهران، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ عبداله‌ میثمی مسئول‌ حوزه‌ نمایندگی‌ حضرت‌ امام (ره) در قرارگاه‌ خاتم‌ الانبیا (ع)، اسماعیل‌ دقایقی‌ فرمانده‌ لشکر9 بدر، هاشم‌ اعتمادی‌ فرمانده‌ تیپ‌ امام‌ حسن (ع) محمدعلی‌ شاهمرادی‌ فرمانده‌ تیپ‌44 قمر بنی‌هاشم، حاج‌ قاسم‌ میرحسینی‌ قائم‌مقام‌ لشکر41 ثاراله، محمد فرومندی‌ قائم‌مقام‌ لشکر5 نصر و...  به‌ شهادت‌ رسیدند.

شهیدان غلامرضا رهبر، حسن هادی و محمدرضا ژیان سید احمدی خبرنگاران و برنامه سازان رسانه ملی که انعکاس دهنده رشادت های رزمندگان اسلام بودند هم در همین عملیات، خود روایت ساز کربلای 5 شدند.

سردار سرلشکر شهید خرازی در عملیات کربلای ۵ در جلسه‌ای با حضور فرماندهان گردانهاو یگانها از آنان بیعت گرفت که تا پای جان ایستادگی کنند و گفت: هرکس عاشق شهادت نیست از همین حالا در عملیات شرکت نکند، زیرا که این یکی از آن عملیات های عاشقانه است و از حساب‌های عادی خارج است.

لشکر او در این عملیات توانست با عبور از خاکریزهای هلالی که در پشت نهر جاسم از کنار اروندرود تا جنوب کانال ماهی ادامه داشت شکست سختی به عراقیها وارد آورد.

عبور از این نهر بدان جهت برای رزمند گان مهم بود که علاوه بر تثبیت مواضع فتح شده، عامل سقوط یکی از دژهای شرق بصره بود که در کنار هم قرار داشتند.

هدایت نیروهای خط شکن در میان آتش و بی‌اعتنایی او به ترکش‌ها و تیرهای مستقیم دشمن و ایثار و از خودگذشتگی او، راه را برای پیشروی هموار کرد.

او علاوه بر داشتن تدبیر نظامی، شجاعت کم‌نظیری داشت.با وجود نداشتن یک دست، با همه مشکلات و سختیها، در طول سالیان جنگ و جهاد از خود ضعفی نشان نداد. قاطعیت و صلابتش برای همه فرماندهان گردانها و محورها، نمونه و از ابهت فرماندهی خاصی برخوردار بود.

در عملیات کربلای ۵ ، زمانی که در اوج آتش توپخانه دشمن، رساندن غذا به رزمندگان با مشکل مواجه شده بود، خود پی گیر جدی این کار شد، که در همان حال خمپاره ای در نزدیکی اش منفجر شد و روح عاشورایی او به ملکوت اعلی پرواز کرد و این سردار بزرگ در روز هشتم اسفند 1365  در جوار قرب الهی مأوا گزید.

سردار سرلشکر شهید حسین خرازی پرورش یافته مکتب امام حسین(ع) و الگوی وفاداری به اصول و ایستادگی بر سر ارزشها و آرمانها بود.روحش شاد

راویان  عملیات کربلای  5

سردار سرلشکر پاسدار  قاسم سلیمانی  می گوید : یکی از پرخاطره ترین و مهمترین برگهای تاریخ پر افتخار جنگ ،عملیات کربلای 5 است،که اگر بگویم در روز عملیات ،کربلایی در جوار کربلای امام حسین (ع) بوقوع پیوست و همه آن فداکاری،ایثار،گذشت و ارزشهایی که توسط یاران امام حسین (ع) به نمایش در آمد، سخنی به گزاف نگفته ام.

در جنگ تحمیلی ارزشمندترین منطقه موجود شلمچه بود که دشمن در آن مستحکم‌ترین مواضع و موانع را داشت، به طوری که عبور از آن‌ها غیرممکن می‌نمود ؛ لیکن ضرورت غیر قابل انکار ادامه جنگ در آن موقعیت و لزوم تسریع در تصمیم‌گیری پس از عملیات کربلای 4 سبب شد که صرفا برای انجام تکلیف و با امید به نصرت الهی، همه  ‌نیروهای خودی اعم از رزمنده و فرمانده برای عملیات بزرگ کربلای 5 آماده شوند.

فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد: علت اینکه کشورهای دنیا بسیج شدند و قطعنامه 598 را نوشتند ؛ نتایج عملیات کربلای 5 بود. همه دشمنان از حجم مقاومت و فداکاری انجام شده متحیر مانده بودند.کربلای 5 در اوج این همه گرفتاریها ، نا بسامانی ها وکمبود امکانات انجام شد.

این پیروزی بسیار عظیم و مهم و درخشان تأثیر بسیار اساسی در سرنوشت کل جنگ داشت که دنیا را واداربه عقب نشینی و صدور قطعنامه 598 کرد.

به گفته سردار سرلشگر سید یحیی رحیم صفوی مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا و فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، عملیات کربلای 5  سبب شد تا آمریکا که حامی اصلی عراق در جنگ هشت ساله علیه ایران بود، دچار شک و تردید شود که ادامه این روند سبب از هم پاشیده شدن عراق خواهد شد. ازاین رو برای پشتیبانی از این کشور در منطقه خلیج فارس وارد جنگ با ایران از جمله  با ساقط کردن هواپیمای مسافربری، هدف قرار دادن سکوهای نفتی، بمباران جزیره خارک که 90 درصد صادرات نفت کشور از آن انجام می‌شود ،شد.

وی ادامه داد: آمریکا و شوروی و برخی از کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و آلمان بعد از اجرای این عملیات مات و متحیر ماندند زیرا تصور نمی‌کردند یکسال بعد از فتح فاو در بهمن‌ سال 1364، عملیات بزرگ دیگری را نیروهای ایرانی انجام دهند.

به حضور متحد نیروهای ارتشی و سپاهی در عملیات کربلای 5 در بخش‌های مختلف اشاره کرد و گفت: در این عملیات، پشتیبانی نیروی هوای و سیستم پدافند هوایی و توپخانه ارتش نیز حضور بسیار فعالی داشتند بطوری که حجم عملیات و آتش توپخانه دو طرف به شدت سنگین بود..

سردار محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس هم عملیات کربلای 4  را زمینه‌ساز عملیات کربلای 5 بیان کرد و گفت: با وجود اینکه محور شمالی عملیات در شلمچه دارای خاک‌ریزهای پنج‌ ضلعی بود نیروها پیشروی خوبی داشتند که همین امر سبب طراحی عملیات کربلای 5 شد.

وی ادامه داد: این عملیات کمتر از دو هفته پس از عملیات کربلای 4 در شرق بصره آغاز شد و نیروی های ایرانی موفق شدند شلمچه را از اشغال دشمن آزاد کنند و تا 9 کیلومتری خاک عراق و نزدیکی‌های بصره پیشروی کنند.

بعدها شماری از اسیران عراقی اظهار داشتند:  اگر ایران پس از گرفتن شلمچه، 10 روز دیگر مثل قبل از باز پس گیری شلمچه  به حمله های خود ادامه می داد، ارتش عراق منحل می شد؛ اما نیروهای ایرانی با توجه به امکانات محدود، قادر به ادامه این روند نبودند.

هفته نامه نیوزویک نیزدر آن روز‌ها ضمن تأکید بر پیروزی ایران در عملیات کربلای 5، بر شرایط پیروزی ایران بر عراق اشاره کرد: تهاجم ایرانی‌ها در نزدیکی بصره، حداقل یک چیز را در خصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مسأله است که  اولین بار طی چند سال گذشته، این احتمال را که یک طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز شود، مطرح ساخته است.

رادیو بی. بی. سی طی تحلیل در همین زمینه، با توجه به تجربه سپاه درعملیات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگی و کانال پرورش ماهی در عملیات کربلای 5 گفت: موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یک بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراه‌ها را نشان می‌دهد.

پایان  عملیات کربلای 5  /دستاوردی  بزرگ در کارنامه رشادت های دفاع مقدس

حجم بی سابقه انهدام دشمن، تثبیت اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی‌ایران   و کسب یکی از ارزنده ترین تجارب نظامی توسط سپاه پاسداران و در پایان ،صادر شدن قطعنامه 598 که تا حدودی به خواسته های جمهوری اسلامی ایران نزدیک بود نتایج عملیات بزرگ کربلای 5 بود.

 این اولین بار بود که پس از شروع جنگ تحمیلی شورای امنیت سازمان ملل به وجود جنگ در این منطقه اعتراف می‌کرد، این دوگانگی برخورد در مجامع بین‌المللی را جز با نفوذ آمریکا و استکبار جهانی تحلیل دیگری ندارد.

بعد از کربلای 5 و آزادسازی شملچه، پیکر شهدای عملیات آزادسازی خرمشهر که بیشتر از گردان مالک‌اشتر بود کشف و به دیار خودشان انتقال یافت.

هر ورق از تاریخ عملیات کربلای 5 یادآور رشادت ها و شجاعت رزمندگان در دوران دفاع مقدس است و توصیفش سخت.

در سی و یکمین سالگرد عملیات کربلای 5 ، یاد و خاطره همه رزمندگان حاضر در این عملیات را گرامی می داریم ، بویژه  شهدای عظیم الشأن شلمچه  را که عصاره رشادت و شجاعت یک ملت بودند.

سالروز شهادت حماسی شهدای هویزه به فرمانده ای سیدحسین علم الهدی

در آذر 1359، پس از شکست بیش از دو گردان از نیروهای عراقی در جنوب سوسنگرد به وسیله سربازان اسلام، یک گروهان از برادران سپاه اهواز جهت محافظت و پدافند شهر هویزه، از سوسنگرد به آن شهر اعزام شدند. افراد این گروهان، پس از رسیدن به منطقه و استقرار، عهده دار حفاظت از جنوب تا جنوب غربی شهر هویزه شدند.

نیروهای عراقی در این منطقه متشکل از واحدهای تانک از نوع «تی – 62»، «تی -55»، موشک های زمین به زمین و امکانات نظامی پیشرفته و بیش از 6 هزار نفر پیاده بودند. ولی همین نیروهای اندک مدافع شهر، از کمترین امکانات دفاعی هم بی بهره بودند.

دشمن در آغاز هجوم سراسری خود، ظرف 48 ساعت از محور هویزه تا کرخه پیشروی کرده و در امتداد آن مستقر شده بود، به طوری که فاصله ی آن ها تا هویزه حدود 10 کیلومتر بود.

تاکتیک دشمن این بود، که با تصرف سوسنگرد، هویزه خود به خود سقوط می کند.

در چنین شرایطی 50 تا 60 نفر از برادران سپاه برای جلوگیری از پیشروی دشمن مسؤولیت مین گذاری جاده ها را به عهده گرفتند. زیرا این جاده ها و راه های عبور، برای دشمن به مانند رگ های حیاتی برای ادامه ی تجاوز محسوب می شد. دو هفته قبل از آن که عملیات مدافعان اسلام علیه نیروهای عراقی در این منطقه انجام گیرد، بنی صدر دستور تخلیه ی هویزه را از برادران بسیج و پاسدار صادر و دستور داد که در سوسنگرد مستقر شدند.

این دستور بنی صدر، با مخالفت جدی شهید سید محمد حسین علم الهدی و دیگر برادران مواجه شد. بعد از آن که علم الهدی با حضرت آیت الله خامنه ای تماس گرفت، دستور بنی صدر لغو شد و برادران پاسدار در هویزه باقی ماندند.

یک هفته بعد، تصمیم بر آن شد که از محور هویزه و سوسنگرد حمله انجام گیرد. این عملیات را می توان نقطه ی عطف عملیات منظم برادران ارتش و سپاه دانست. بار دیگر بنی صدر، شعار جدائی ارتش از سپاه را سر داد و گفت: سپاه نباید در این عملیات شرکت کند. برادران بسیجی و سپاه که در منطقه بوده و اغلب آن ها به منطقه آشنایی داشتند، این ترفند بنی صدر را ضربه شدیدی بر پیکر عملیات می دانستند.

بار دیگر، این مسأله با تلاش برادر علم الهدی و تماس های مکرر ایشان با مسؤولان در تهران، حل شد و قرار شد که سپاه به عنوان پیاده ارتش در عملیات شرکت کند.

15 دی 1359، روز آغاز عملیات بود. برای این عملیات دو تیپ از لشکر 16 زرهی قزوین و یک تیپ از لشکر 92 زرهی اهواز در نظر گرفته شده بود، که دو گردان از نیروهای سپاه و عده ای هم از نیروهای جنگ های نامنظم (شهید چمران) نیروهای ارتش را یاری می دادند. از جمله هدف های این عملیات، پاکسازی شمال و جنوب کرخه کور از وجود نیروهای متجاوز ارتش عراق و آزاد سازی پادگان حمید و منطقه ی جفیر بود. نتایج عملیات در این روز موفقیت آمیز بود. اما هنوز عقبه های اصلی دشمن در پادگان حمید و سه راهی جفیر آسیب ندیده بود. رزمندگان اسلام، پس از تصرف مرزهای کرخه و حاج بدر، قصد پیشروی به سوی پادگان حمید را داشتند. اما بنا به دلایلی، مانند نرسیدن مهمات، قرار بر این شد که ادامه ی عملیات در 16 دی ماه انجام شود.

شانزدهم دی 1359، برادران سپاه در جلو تانک های ارتش مستقر شده و منتظر دریافت رمز حمله بودند، که رفت و آمد تانک های دشمن زیاد شد و پس از آن، هواپیماهای دشمن جهت بمباران ظاهر شدند. از طرف دیگر نیروهای اسلام زیر آتش توپخانه، کاتیوشا و خمپاره قرار گرفتند. با شناخت دقیقی که عراقی ها از منطقه داشتند، موجب شهادت عده ای از رزمندگان اسلام گردید. لشکر 9 مکانیزه ارتش عراق دست به عملیات زده بود و چون نیروهای خودی انتظار این حمله را نداشتند، فرماندهی دستور عقب نشینی به طول 500 متر را به صورت تاکتیکی صادر کرد. این دستور باعث شد که تانک ها عقب نشینی کنند و عراقی ها با این تصور که نیروهای اسلام شکست خورده و فرار کرده اند، وارد منطقه شدند.

در این ضد حمله ی سنگین دشمن که نیروهای ایرانی مجبور به عقب نشینی شدند، بیش از یکصد تن از برادران پاسدار، جهاد و دانشجویان پیرو خط امام از جمله حسین علم الهدی مفقود الاثر و شهید شدند. در پی این حادثه نیروهای دشمن در تاریخ 18 دی 1359، هویزه را اشغال کردند و پس از آن فرمانده ی نیروهای عراقی (خلیل الدوری) دستور داد تعدادی از مردم بی گناه، را دست بسته در یک گودال قرار داده و به شهادت برسانند و سپس عراقی ها تمام شهر را با دینامیت و بلدوزر نابود کردند. بدین ترتیب 1800 واحد مسکونی و تجاری و سه مسجد و دو حسینیه و شهر به تپه ای خاک مبدل شد.

زندگی نامه ی شهید علم الهدی

شهید علم الهدی پیشگام دانشجویان پیرو خط امام بود که در هویزه حماسه آفریدند و تا آخرین نفس در مقابل دشمن متجاوز ایستادند و خون پاک خویش را نثار کردند.

سید محمد حسین، فرزند آیت الله حاج سید مرتضی، در هشتم مهر 1337، در اهواز چشم به جهان گشود. از آن جا که فرزند یک خانواده ی مذهبی و روحانی بود، از همان کودکی علاقه ی وافری به علوم دینی، به ویژه تلاوت قرآن مجید داشت، تا جایی که با گذشت زمانی کوتاه این توانایی را به دست آورد که به تدریس قرآن کریم بپردازد. شور انقلابی و مذهبی وی سبب شد تا از 14 سالگی پا به عرصه ی فعالیت های سیاسی بگذارد.

فعالیت های شهید در زمینه ی توسعه ی امور فرهنگی، مذهبی و سیاسی تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت. تشکیل گروه موحدین با عده ای از دوستان، شروع مبارزه ی مسلحانه علیه رژیم طاغوت، تکثیر و پخش اعلامیه های امام قدس سره، ایجاد هماهنگی و وحدت بین حوزه و دانشگاه و شرکت در ترور مستشار امریکایی (پل گریم)، بالاترین مقام شرکت نفت در اهواز که سبب ایجاد وحشت بیشتر در دل رژیم و حامیان آن و در نتیجه تداوم اعتصاب در شرکت نفت اهواز شد، از جمله فعالیت های شهید علم الهدی در دوران قبل از پیروزی بود.

بعد از پیروزی نیز علم الهدی منشأ فعالیت های مختلفی بود که تأسیس بسیج، مجاهدت در جهاد سازندگی تأسیس سپاه هویزه و شرکت در تسخیر لانه ی جاسوسی امریکا همراه با سایر دانشجویان پیرو خط امام از جمله این مجاهدت ها می باشد. شهید که دانشجوی سال دوم دانشگاه مشهد در رشته ی تاریخ بود، با شروع جنگ تحمیلی همراه با گروهی از دانشجویان و نیروهای بسیجی، به سوی جبهه های دفاع حق علیه باطل شتافت و در حالی که در حلقه محاصره دشمن در هویزه به اتفاق هم رزمان خود گرفتار شده بود، تا آخرین قطره ی خون به دفاع از ایران اسلامی پرداخت و به دیدار پروردگارش نایل آمد.

شهید سرلشکر منصور ستاری

شهید منصور ستاری، از ولی آباد قرچک تا بلندای آسمان ایران اسلامی

تهران- ایرنا- در جنوب شهرستان قرچک ، روستایی به نام ولی آباد واقع شده که شاید امروز نه تنها قرچک که اقتدار هوایی ایران اسلامی را با نام فرزندی از آن دیار بشناسند ، شهید منصور ستاری خواص ، فرمانده فقید نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی.

به گزارش ایرنا ، به محض ورود به شهرستان قرچک ، در مقابل خود میدان بزرگی را با ماکت و تندیسی از شهید ستاری ، فرمانده فقید نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی مشاهده می کنید تا به شما این نکته را یادآور شود که این شهر زادگاه مردی است که توانست با فعالیت های خود ، عزت و اقتدار را به آسمان ایران اسلامی ارزانی کند.
از کمربندی جنوبی شهر قرچک که بگذرید ، به روستای ولی آباد خواهید رسید ، روستایی که به خاطر وجود بارگاه امامزاده ابراهیم (ع) از ارزش بالایی میان مردم این دیار برخوردار است ، روستایی کوچک ولی بزرگ و بلند آوازه چرا که نام آن با بزرگی و عزت مردی همراه است که هر چند در کودکی طعم تلخ مرگ پدر را تجربه کرد ، ولی خود به اسطوره ای برای ایران اسلامی بدل گردید.
سرلشکر شهید ، منصور ستاری در سال 1327 در روستای ولی آباد از توابع شهرستان قرچک دیده به جهان گشود و دوران ابتدایی را در مدرسه ولی آباد قرچک و دوران متوسطه را در مدرسه پوئینک باقر آباد به پایان رسانید.
شهید ستاری پس از اخذ دیپلم متوسطه در سال 1346 وارد دانشکده ‌افسری شد و پس از پایان دوره ‌دانشکده ، به درجة ستوان دومی نایل آمد .
در سال 1350 شهید ستاری به منظور طی دوره ‌علمی کنترل رادار به کشور آمریکا اعزام گردید و پس از گذراندن دوره ای یکساله ، در سال 1351 به ایران بازگشت و به عنوان افسر کنترل شکاری نیروی هوایی مشغول به کار شد .
شهید منصور ستاری در سال 1354 در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته برق و الکترونیک پذیرفته شد .
با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی با وجود آن که تعدادی از واحدهای دانشگاهی را گذرانده بود ، تحصیل را کنار گذاشت و همدوش دیگر آحاد مردم به پاسداری از دستاوردهای انقلاب پرداخت.
شهید ستاری که افسری مؤمن ، متعهد ، شجاع ، آگاه ، تیزهوش و کاردان بود توانست طرح‌ها و ابتکارهای زیادی در تجهیز سیستم‌های راداری ، پدافندی به اجرا گذارد که این دستاوردها در طول جنگ تحمیلی توان نیروی هوایی را در سرنگونی هواپیماهای متجاوز دشمن دو چندان کرد.
فعالیت های بی شمار وی در اجرای طرح‌های جنگی باعث شد تا درسال 1362 به سمت معاون عملیات فرماندهی پدافند نیروی هوایی منصوب شود .
شهید ستاری در سال 1364 به عنوان معاونت طرح و برنامه نیروی هوایی برگزیده شد و به علت لیاقت و کاردانی و شایستگی هایی که از خود نشان داد ، در بهمن ماه سال 1365 با درجة سرهنگی به سمت فرماندهی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و تا هنگام شهادت عهده دار این مسئولیت بود .
وی در عملیات خیبر وقتی در محاصره بمباران شیمیایی بود ، ماسک خود را به پیرمردی که راننده لودر بود هدیه کرد و این اقدام باعث شد که تا زمان شهادت از شامه بویایی بی بهره شده بود و تا پایان عمر این موضوع را مخفی می کرد.
اقدامات شهید ستاری در طول دوران دفاع مقدس و فرماندهی بر نیروی هوایی ارتش بر چهار محور طرح و برنامه صحیح ، سازماندهی نیروی انسانی متعهد و کارا ، تأمین وسایل و تجهیزات با بهره گیری حداکثر از منافع موجود داخلی و با تکیه بر اهداف خودکفایی کشور و اعمال مدیریت پویا و متکی بر روابط انسانی و ایجاد محیطی هرچه مناسب تر برای تشریک مساعی همگانی استوار بود ، اصولی که تا پایان عمر بر آن ها پایبند بود.
شهید منصور ستاری در طول دوران حیات با برکت خویش اقدامات بسیار موثری را انجام داد که از جمله می توان به تأسیس دانشکده پرواز و خلبانی ، تأسیس دانشگاه هوافضا با 8 گرایش تحصیلی و مبتنی بر برنامه های آموزشی ، تأسیس دانشکده پرستاری و راه اندازی مرکز تحقیقات و آموزش پزشکی پاتولوژی نیروی هوایی ،توجه به آموزش پرسنل رده میانی ،ایجاد هنرستان کارودانش ـ فنی و حرفه ای درمرکز آموزشهای هوایی و ایجاد شبکه دیده بانی به منظور تقویت سیستم پدافندی کشور اشاره کرد
در سال های پایانی جنگ تحمیلی ، شهید ستاری اقدام به اسکورت ناوگان تجاری کشتی های نفتکش ایران در خلیج فارس و دریای عمان تا خروج آنها میکرد که این اقدام با توجه به حجم عملیات جنگی اقدامی بسیار مهم ، تأثیرگذار و عظیم بود.
شهید منصور در پانزدهم دی 1373 به همراه چند تن از مسئولان نیروی هوایی ارتش در راه برگشت از جزیره کیش جهت شرکت در جشن دانش‌آموختگی گروهی از دانشجویان دوره خلبانی پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان شرکت کرد و در راه بازگشت به تهران در جاده نایین-یزد، هواپیمای آن‌ها دچار نارسایی فنی شد و متلاشی گردید.
در این حادثه ناگوار شش تن از امیران نیروی هوایی ارتش به همراه شهید ستاری و شش تن از خدمه پروازی به درجه بلند شهادت رسیدند.
پیکر پاک شهید ستاری در آرامستان بهشت زهرا تهران به خاک سپرده شده است .
شهرستان قرچک در 30 کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده است.

عملیات محمد رسول الله(ص)

عملیات محمد رسول الله(ص)

آزمونی بزرگ برای کسب تجربه

منطقه جنگی جنوب از سوی ایران و عراق در اولویت نخست قرار داشت . عملیات های بزرگ و گسترده ای چون طریق القدس ، فتح المبین ، و بیت المقدس در قالب ده طرح کربلا‌ در حال طراحی و اجرا بود ، اما در جبهه شمای ( غرب ) بنابر اولویت سوم آن و پراکندگی مواضع دو طرف ، نبرد به شدت و انسجام جبهه جنوبی و جبهه میانی پیگیری و اجرا نمی شد . با این حال جبهه غرب هیچ گاه از وجود رزمندگان جان برکف و فرماندهان کارآمد سپاه و ارتش ایران خالی نماند ، چنانچه بهترین فرماندهان نبردهای جنوب از میان افراد کار آزموده در جبهه شمالی بودند که از جمله می توان از جاوید الاثر احمد متوسلیان ، و شهیدان محمد ابراهیم همت و دکتر مصطفی چمران نام برد .

عملیات محمد رسول الله که با رمز و ذکر لا اله الا الله ، محمد رسول الله در روز 12 در ماه سال 60 به مدت دو روز در منطقه بیاره و طویله عراق در غرب شهر نوسود ایران صورت پذیرفت ، یکی از آزمون های سخت و بزرگ چنین فرماندهانی بود . این عملیات به منظور پس زدن قوای عراق و ضد انقلاب از غرب پاوه و جنوب مریوان به پشت مرزهای بین المللی طرح ریزی شده بود .

وجود نیروهای گروهک های کوموله و دموکرات خود مایه آسودگی خیال و قوت قلب صدام در جبهه شمال گشته بود ، اما با ضعف و اضمحلال این گروه ها ارتش عراق مجددا دست به تجاوزات و حملات اشغالگرانه خود زد و حاشیه مرزی نوسود تا مریوان را در زمستان به تصرف در آورد ، اما در تیرماه 1360 رزمندگان اسلام با انجام عملیات روح الله منطقه شرق نوسود را از دست دشمن خارج و آزاد کردند .

عملیات محمد رسول الله نیز با همین هدف و با همکاری نیروهای سپاه و ارتش ، در دو محور مریوان و پاوه به اجرا در آمد و رزمندگان شرکت کننده در این عملیات توانستند به بیشترین اهداف تعیین شده از جمله آزاد سازی شهرهای مرزی نوسود ، هانی گرمله ، بیاره و طویله عراق دست یابند . ولی عواملی چون فقدان راه های ارتباطی و نیز حضور نیروهای دشمن در ارتفاعات مشرف به این مناطق ، پشتیبانی از رزمندگان خط شکن را با مشکل مواجه ساخت و یگان های عمل کننده نتوانستند پیروزی و فتح خود را بر مناطق آزاد شده تثبیت کنند ، بنابراین به مواضع خودی بازگشتند .

در روند این عملیات دو مقر فرماندهی از تیپ 116 و شماری از پایگاه های دشمن در اطراف طویله و بیاره عراق را منهدم و مقداری سلاح سبک و تجهیزات انفرادی به غنیمت رزمندگان اسلام در آمد .ضمن آنکه بیش از 800 تن از نیروهای دشمن کسته و زخمی شده یا به اسارت نیروهای خودی در آمدند .

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات : محمد رسول الله

زمان عملیات : 12/10/1360

مدت عملیات : 2 روز

مکان عملیات : منطقه عمومی شهرهای بیاره و طویله عراق در غرب شهر نوسود ایران

رمز عملیات : لااله الا الله محمد رسول الله

تلفات دشمن : 800 نفر کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : سپاه و ارتش

اهداف عملیات : پس زدن قوای عراق و ضد انقلاب از شهر پاوه و جنوب مریوان به پشت مرز بین المللی

عملیات کربلای 4

عملیات کربلای 4







شناسنامه عملیات : 

نام عملیات	کربلا 4
رمز عملیات	محمد رسول الله (ص)
منطقه عملیات	غرب اروند رود و ابوالخصیب
زمان عملیات	1365/10/3 تا 1365/10/5
هدف	تصرف ابوالخصیب و محاصره نیروهای مستقر در شبه جزیره فاو و تهدید بصره از جنوب، تهدید جاده صفوان ـ بصره و شهر بصره.
نوع عملیات	گسترده
فرماندهی عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سازمان عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
استعداد نیروهای درگیر خودی	250 گردان پیاده شامل: لشکرهای3، 5، 7، 8، 10، 14، 17، 19، 27، 25، 41، 32، 155 وتیپ های 12، 21، 57، 44، 33،18، به همراه 26 گردان توپخانه.
استعداد نیروهای درگیر دشمن	93 گردان پیاده، 9 زرهی، 8 گردان مکانیزه، 4 گردان گارد ریاست جمهوری، 9 گردان کماندویی، 2 تیپ نیروی مخصوص و نیروهای جیش الشعبی.
نتایج عملیات	انهدام نیرو و تجهیزات دشمن
تلفات دشمن	حدود 8000  کشته و 60 اسیر
خسارات دشمن	انهدام 3 هواپیما و حدود 70 دستگاه زرهی، مکانیزه و خودرو
غنائم	-----

 

شرح مختصر نبرد : 

مقدمه

تحولات صحنه نبرد پس از پیروزی فاو و اقدامات نظامی دشمن که به طور گسترده و همه جانبه صورت گرفت، فرماندهان سپاه را با وضعیت جدیدی مواجه کرد. جنگ شهرها در سطح گسترده، حمله به مراکز اقتصادی، صنعتی و نفتی فشار فوق‌العاده‌ای را بر کشور وارد ساخت. به ویژه، کاهش بسیار زیاد قیمت نفت تا مرز 5/5 دلار در هر بشکه موجب تشدید این فشارها شد. همراه با این فشارها، تحرک جدید دشمن در عرصه زمینی که پس از اشغال اراضی کشور در آغاز جنگ، برای اولین بار صورت می‌گرفت، جبهه خودی را تحت فشار قرار داده بود. در چنین شرایطی علاوه بر مقابله با حملات عراق به خط‌های پدافندی در طول مرز، آماده شدن برای حمله بزرگ بعدی، مسئولیت دیگری بود که سپاه می‌بایست به آن جامه عمل بپوشاند.

به بیان دیگر، حفظ دست‌آوردهای فتح فاو در این جبهه و مقابله با دشمن در جبهه‌های دیگر و نیز آماده سازی عملیات بعدی که هر کدام از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار بودند، بایستی در عرض یک‌دیگر انجام می‌گرفتند.

براساس راهبرد نظامی سپاه پاسداران که به مسئولین کشور ارائه شد، برای نیل به پیروزی در جنگ می‌بایست در جبهه جنوب، جاده‌های شمالی و یا جنوبی بصره و در جبهه شمالی، جاده‌های مواصلاتی کرکوک به بغداد قطع و یا تهدید شوند و در نتیجه، صدور نفت عراق به خارج کاملاً قطع گردد و سپس حرکت اصلی به سمت بغداد آغاز شود.

بر همین اساس، محاصره و سپس تصرف شهر بصره به عنوان هدف عملیات اصلی سپاه پاسداران در سال 1365 مورد توجه قرار گرفت که برای تحقق آن، به کارگیری حدود 500 گردان از سه محور ضرورت یافت؛ ولی به دلیل مشکلاتی همچون ضعف امکانات نظامی، تنها یک محور - به عنوان تنها راه باقی‌مانده جنگ در جبهه جنوب - انتخاب شد. به عبارت دیگر، پس از حذف دو محور احاطه‌ای (هور و فاو) منطقه شلمچه و ابوالخصیب به منظور انجام عملیاتی بزرگ و سرنوشت ساز برگزیده شد و از نیمه دوم اردیبهشت ماه 1365 بررسی عملیات کربلای 4 در نیروی زمینی سپاه آغاز شد و پس از حدود هشت ماه اقدام فشرده در زمینه بحث‌های مانور، طراحی ابتکارات ویژه عملیاتی، برآورد نیروی مورد نیاز، تعیین سازمان رزم، آماده‌سازی زمین، شناسایی دشمن، ترغیب و تهییج افکار عمومی مبنی بر انجام عملیات سرنوشت ساز، آغاز شد.

 

اهداف عملیات

تصرف شهر بصره و تهدید جاده صفوان ـ بصره.

 

دلایل انتخاب منطقه

منطقه عمومی بصره در جنوب، مهم‌ترین مناطقی بودند که از تابستان سال 1361 همواره برای عملیات‌های بزرگ و سرنوشت‌ساز مورد توجه فرماندهان بودند و عملیات‌های متعددی در این جبهه‌ها انجام شده بود: شرق بصره (عملیات رمضان)، هورالهویزه(عملیات خیبر و بدر) و فاو (عملیات والفجر 8) مناطقی بودند که طی سال‌های 1361 تا 1364 عرصه نبرد میان رزمندگان اسلام و دشمن بودند. تنها منطقه‌ای که در آن، عملیاتی صورت نگرفت، منطقه ابوالخصیب، جزیره مینو و بخشی از زمین شلمچه بود که در میان هدف‌های مطرح در اطراف بصره، به دلیل نزدیکی به شهر، مهم‌تر از بقیه بودند. به همین دلیل، استحکامات، آرایش سلاح و یگان‌های دشمن نیز در این زمینه (با تأکید بر شلمچه) بیشتر از سایر مناطق عملیاتی بود. و همین موضوع موجب شد که طی چهار سال پس از عملیات رمضان، فرماندهان نظامی توجه جدی به این منطقه کنند. در این راستا، یکی از دلایل اصلی عدم انجام عملیات در این منطقه لزوم عبور از اروند به عنوان عامل اصلی تک از ابوالخصیب به شمار می‌رفت که سازمان رزم خودی، فاقد چنین تجربه‌ای بود. اما پس از فتح فاو مسئله غلبه بر اسطوره اروند ـ این مانع بزرگ در ذهن فرماندهان ـ حل شد و ثمردهی سه سال انجام عملیات آبی ـ خاکی در جنوب، عامل دیگری بود که به انتخاب این منطقه کمک کرد.

افزون بر این، اهمیت شهر بصره که هدف اصلی استراتژی نظامی جمهوری اسلامی پس از فتح خرمشهر به شمار می‌رفت، مهم‌ترین عامل در انتخاب این زمین برای عملیات کربلای 4 بود. از جمله ویژگی‌های دیگری که باعث انتخاب این منطقه برای عملیات شد، عوارض موجود در زمین غرب اروند در منطقه ابوالخصیب بود، زیرا وجود نهرها، نخلستان‌ها و کانال‌های کشاورزی و نیز عدم وجود استحکامات در منطقه پتروشیمی تا بصره، این منطقه را قابل تصرف و پدافند می‌نمود. همچنین به دلیل آن که دو جناح منطقه عملیاتی، از شمال به آب‌گرفتگی شلمچه و کانال ماهی‌گیری و از جنوب به خور زبیر و زمین‌های باتلاقی اطراف آن محدود شده بود، قدرت تحرک دشمن ضعیف برآورد می‌شد.

مزیت دیگر منطقه عملیاتی، واگذاری مسئولیت حفاظت و اداره آن به سپاه‌های سوم و هفتم عراق بود. مسئولیت شرق اروند به سپاه سوم و غرب آن، به سپاه هفتم واگذار شده بود. به بیان دیگر، این مسئله با توجه به مانور عملیات که نفوذ از میان خط حد دو سپاه بود، یکی از ویژگی‌های برجسته منطقه عملیاتی به شمار می‌رفت.

بنابراین، از نظر تاکتیکی این مسئله یکی از ویژگی‌های منطقه عملیاتی به شمار می‌رفت که در انتخاب آن مؤثر بود. از این رو، مبتنی بر این عامل، تاکتیک ویژه عملیات، عبور چند یگان در طول رودخانه اروند و عبور از تنگه بین جزایر ام‌الرصاص و بوارین تعیین شد. عبور از این نقطه معبر موجب می‌شد، حمله به چند هدف استراتژیک و مستقل امکان‌پذیر باشد.

بر پایه این ره‌یافت، باید نیروهای خط شکن و موج اول از تنگه عبور کرده و در طول اروند و در داخل آب به سمت کارخانه پتروشیمی پیشروی کرده و سپس در چپ و راست رودخانه اروند، خط را شکسته و به جلو بروند. این اقدام که هسته اصلی مانور عملیاتی به شمار می‌رفت و انتخاب زمین تا اندازه‌ای متأثر از این ویژگی بود، اهمیت بسیاری داشت، اما از نظر فرماندهان یگان‌ها و برخی فرماندهان قرارگاه‌ها، پیچیده‌تر نیز بود. از این رو، تا نزدیک شروع عملیات، ابتکار ویژه‌، برای برخی از فرماندهان همچنان به عنوان یک ابهام باقی ماند.

 

موقعیت عملیات

منطقه عملیاتی ابوالخصیب و شلمچه دارای ارزش‌ها و ویژگی‌های مهم سیاسی و نظامی است و می‌توان آن‌را مهم‌ترین منطقه عملیاتی در جبهه جنوب دانست. مرکز این منطقه، نخلستان‌های اطراف اروندرود ـ حد فاصل جزیره بلجانیه تا بصره ـ است که عرض آن 4 تا 5 کیلومتر و طول آن حدود 15 کیلومتر می‌باشد.

زمین منطقه عملیاتی دارای دو ویژگی مهم می‌باشد:

1- وجود نهرها و کانال‌های کشاورزی که عمق مناسبی دارند و از آنها می‌توان برای پدافند استفاده کرد.

2- جناحین منطقه عملیاتی که از شمال به آب‌گرفتگی شلمچه و کانال ماهی‌گیری و از جنوب به خور زبیر و زمین‌های باتلاقی اطراف آن منتهی می‌شود و دشمن در آن قدرت پاتک ندارد.

 

استعداد دشمن

شمال منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه سوم و جنوب آن در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. لشکر 11 پیاده از سپاه سوم و لشکر 15 پیاده از سپاه هفتم در منطقه حضور داشتند. در اینجا اسامی کلیه یگان‌هایی که قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، آمده است:

- یگان‌های پیاده، شامل: تیپ‌های 19، 22، 104، 111، 802، 805، 107، 102، 702، 420، 421، 429، 45، 112، 47، 23، 238، 436، 802، 501، 402، 117 و 28؛

- یگان‌های زرهی، شامل: تیپ‌های 16، 30 و یک گردان مستقل؛

- یگان‌های مکانیزه، شامل: تیپهای 25 و 8؛

- گارد ریاست جمهوری، شامل: تیپ‌های 2 و 4 از لشکر 1 کماندویی و تیپ‌های 7 و 8 از لشکر 2 پیاده؛

- نیروی مخصوص، شامل: تیپ‌های 66 و 68؛

- نیروهای کماندو، شامل: تیپ 4 کماندویی ستاد کل و گردان کماندویی لشکر 26؛

- نیروهای جیش الشعبی، شامل: قاطع 58 المثنی.

 

سازمان رزم خودی

هدایت فرماندهی عملیات بر عهده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء(ص) سپاه پاسداران بود و چهار قرارگاه عملیاتی نیز اجرای آن را بر عهده داشتند که عبارت بودند از:

قرارگاه نجف:لشکر 19 فجر، لشکر 5 نصر، لشکر 17 علی‌ابن‌ابیطالب(ع)، لشکر 155 ویژه شهدا، تیپ 21 امام رضا(ع)، تیپ 57 حضرت ابوالفضل(ع)، تیپ 12 حضرت قائم(ع)، و چهار گردان توپخانه.

قرارگاه قدس: لشکر 25 کربلا، لشکر 41 ثارالله(ع)، لشکر 10 سیدالشهدا(ع)، و چهار گردان توپخانه.

قرارگاه کربلا: لشکر 27 محمدرسول الله(ص)، لشکر 14 امام حسین(ع)، لشکر 8 نجف اشرف، لشکر 31عاشورا، تیپ مستقل44 قمر بنی‌هاشم(ع)، لشکر 32 انصارالحسین(ع)، و چهار گردان توپخانه.

قرارگاه نوح: لشکر 7 ولی‌عصر(عج)، تیپ 33 المهدی(عج)، تیپ 18 الغدیر، ناو تیپ امیرالمومنین(ع)، و چهار گردان و یک آتشبار توپخانه.

همچنین، دو تیپ توپخانه تحت امر قرارگاه مرکزی بودند:

- تیپ 63 خاتم‌الانبیاء(ص) با چهار گردان و دو آتشبار

- تیپ 15 خرداد با چهار گردان و دو آتشبار

ضمناً، از 352 گردان مورد نیاز، حدود 250 گردان آماده شدند که یگان‌های عمل کننده هریک بین 7 تا 24 گردان را سازماندهی کرده و در خود جای دادند.

 

طرح عملیات

چهار منطقه شلمچه، ابوالخصیب، مقابل ام الرصاص و جزیره مینو - به این دلیل که به لحاظ مانور، آتش، عقبه و پشتیبانی به هم وابسته‌اند - برای انجام این عملیات بزرگ انتخاب شدند. برهمین اساس، هریک از این چهار منطقه به عنوان خط حد یک قرارگاه عملیاتی تعیین شدند:

 قرارگاه نجف: از شمال پنج ضلعی شلمچه تا جزایر بوارین و ام‌الطویله. پیش‌روی در محور شلمچه.

 قرارگاه قدس: انجام حرکت اصلی عملیات با عبور از تنگه ام‌الرصاص - بوارین و پیشروی در محور پتروشیمی و ابوالخصیب.

 قرارگاه کربلا: مقابله با پاتک دشمن از مقابل جزیره ام‌الرصاص، تأمین کل منطقه و پیش‌روی تا جاده دوم و سوم.

 قرارگاه نوح: تامین جناح چپ و پیش‌روی در مقابل جزیره مینو.

همچنین، یگان‌های تحت امر این قرارگاه‌ها می‌بایست طی شش مرحله به اهداف نهایی خود - از شمال به تنومه و از جنوب به پشت کانال بصره - برسند.

 

شرح عملیات

عملیات می‌بایست در ساعت 22:30 مورخ 1365/10/3 آغاز شود. به همین دلیل غواص‌های خودی ساعاتی قبل به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. در این میان، نیروهای دشمن که کاملاً آماده و هوشیار بودند ضمن پرتاب منور، با تیربار و خمپاره به طرف نیروهای خودی شلیک می‌کردند. در مجموع، عملیات از کنترل و هدایت فرماندهی خارج شده بود و قبل از هر دستوری یگان‌ها با توجه به نوع وضعیت و هوشیاری و عکس‌العمل دشمن به محض رسیدن به ساحل، درگیری را آغاز می‌کردند. در این حال، رمز عملیات (یا محمد) حدود ساعت 22:45 اعلام شد و نیروهای عمل‌کننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام الرصاص، ام البابی و بلجانیه نفوذ کنند و در بعضی مناطق نیز به صورت موضعی رخنه کردند.

در مقابل، نیروهای دشمن با پرتاب پی در پی منور و اجرای چند مورد بمباران کنار نهر عرایض (عقبه برخی از یگان‌ها) و همچنین اجرای آتش موثر روی رودخانه اروند، عملاً سازمان غواص‌ها و نیز نیروهای موج دوم و سوم را به هم زد. به طوری که برخی از نیروهای یگان‌های مجاور پراکنده شده و اغلب نمی توانستند روی هدف عمل کنند.

یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام‌الرصاص و نوک بوارین بود که به رغم تلاش بسیاری که برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امکان ادامه درگیری از میان رفت. دشمن با شلیک پرحجم تیربار روی آب، از عبور نیروها از تنگه ام‌الرصاص - بوارین جلوگیری کرد. علاوه بر این، به دلیل حساسیتی که دشمن نسبت به ام‌الرصاص داشت، در پدافند آن از 9 رده مانع طبیعی و مصنوعی بهره می‌برد، به طوری که هرگاه از هر خط عقب رانده می‌شد، در خط بعدی که نسبت به خط قبلی اشراف و تسلط داشت، مقاومت می‌کرد.

در این حال، با توجه به هوشیاری دشمن، امکان ادامه عملیات میسر نبود؛ لذا به منظور حفظ قوا و طراحی مجدد عملیات آتی، از ادامه نبرد اجتناب شد.

 

نتایج عملیات

- کشته و زخمی شدن حدود 8000 تن از نیروهای دشمن و به اسارت درآمدن 60 تن دیگر.

- انهدام 3 هواپیما، حدود 70 دستگاه زرهی، مکانیزه و خودرو و نیز شمار زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین.

یادآوری:

با توجه به شکست عملیات در رسیدن به اهداف خود، تحلیلهای مختلفی درباره آن از سوی صاحبنظران سیاسی  نظامی صورت گرفت. بسیاری از صاحبنظران نظامی معتقدند که فرار یکی از نظامیان بلندپایه به عراق و خیانت او باعث لو رفتن و اطلاع عراق از این عملیات و آمادگی او برای مقابله دقیق با مانور ایران شده بود. عراق این عملیات را «روز بزرگ» نامید و همچنان سرمست پیروزی خود از دفع حمله ایران بود که نبرد کربلا 5 در همین منطقه آغاز شد.

در شمال منطقه عملیات کربلا 4؛ طرح فریب و عملیات پشتیبان در منطقه شلمچه با موفقیت روبرو شده بود. گزارش یگانها از نحوه آرایش سنگرهای عراقی در این نقطه، برای همه امیدوارکننده بود. همین دستاورد باعث شد تا طراحی و اجرای نبرد کربلا 5 در طی دو هفته انجام پذیرد.

---

فهرست منابع و مآخذ

1- گزارش 693 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات کربلا 4، جلد اول، ص 7.

2- سند 025372 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1365/10/4.

3- گزارش 660 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات کربلا-4، جلد دوم.

4- سند 025472 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1365/10/11.

5- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.

6- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کارنامه نبردهای زمینی، محسن رشید و حسن دری، تهران، 1381.

7- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق ـ فشرده نبردهای زمینی، محسن رشید، چاپ دوم 1389.

8- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، تهران، 1384.

جبهه نبرد: 

شلمچه تا فاو