شکست حصر آبادان

عملیات ثامن الائمه(ع)

عقربه‌های ساعت بر روی یک بامداد پنجم مهر ماه ۱۳۶۰ جفت شد و عملیات ثامن‌الائمه(ع)؛ با رمز نصر من‌الله و فتح‌القریب آغاز گردید. هدایت و فرماندهی به عهده سه فرمانده جوان در سه محور اصلی عملیات دارخوین، ماهشهر و آبادان بود. رحیم صفوی در فیاضیه آبادان مستقر شد. غلامعلی رشید در محور ایستگاه هفت و جاده ماهشهر و حسن باقری که بیش از 6 ماه روی طرح ریزی، شناسایی و آماده کردن بیش از 16 گردان از نیروهای سپاه و بسیج کار کرده بود در محور دارخوین مستقر شدند. طرح عملیات حمزه توسط حسن باقری نوشته شد. رحیم صفوی مسئول عملیات جنوب، آن را به شورای عالی دفاع ارائه داد. شورای عالی دفاع آن را تصویب کرد. سرتیپ قاسم‌علی ظهیرنژاد به رحیم صفوی گفت "لشگر77 خراسان را نسبت به طرح توجیه کنید"
برای اولین بار عملیاتی به این گستردگی آغاز می‌شد که منطقه‌ای به وسعت 150 کیلومتر مربع که یک سال در اشغال متجاوزین بعث بود را در بر می گرفت.
تیپ 6 زرهی عراق در 19 مهر 1359 با نصب پل بر روی کارون و عبور از آن، جاده اهواز آبادان را اشغال کردند، سپس با پیشروی به سوی آبادان جاده ماهشهر را در 23 مهر تصرف نموده و شهر آبادان عملا در محاصره قرار گرفت. با سقوط خرمشهر در چهارم آبان، محاصره آبادان تنگ‌تر و از سه طرفزیر آتش دشمن قرار گرفت. مهمترین و بزرگترین پالایشگاه کشور زیر آتش پرحجم دشمن می‌سوخت. هشتم آبان ۱۳۵۹، عراقی‌ها در منطقه ذوالفقاریه با نصب پل شناور بر روی رودخانه بهمنشیر و با عبور از آن وارد کوی ذوالفقاریه آبادان شدند. نیروهای سپاه و مردم آبادان با یک روز جنگ سنگین موفق شدند دشمن را از کوی ذوالفقاریه و نخلستان‌های حاشیه بهمنشیر عقب برانند و پل شناور آن‌ها را منهدم کنند. شکست و ناکامی دشمن در تسخیر آبادان به نیروهای موجود در آبادان قوت بخشید. امام خمینی در 14 آبان فرمان شکست حصر آبادان را صادر فرمودند. در شهر آبادان 20 هزار نفر زندگی می‌کردند. دشمن آبادان را در محاصره داشت. در اردیبهشت سال 1360 مهندسی جنگ جهاد سازندگی جاده وحدت را احداث کرد و عملا آبادان مسیر خشکی برای تردد پیدا کرد. عملیات‌های محدودی نیز در 25 اردیبهشت و 21 خرداد 1360 انجام شد.
از سوی رحیم صفوی و حسن باقری چندین جلسه با فرماندهان لشگر 77 خراسان برگزار شد و قرار شد طرح حسن باقری به اجرا درآید. لشگر 77 خراسان پیشنهاد داد عملیات با نام ثامن‌الائمه انجام شود که سپاه آن را پذیرفت. نقاط قوت سپاه در این طرح نخست شناسایی دقیقی که طی یکسال انجام داده بود و به زمین، دشمن و نقاط قوت و ضعف آن‌ها کاملا تسلط داشت. دوم حضور پرشور و موثر نیروهای مردمی در گردان‌های سازماندهی شده بالغ بر 16 گردان بود. سومین نقطه قوت فرماندهان جوان و شجاع سپاه را می‌توان ذکرکرد. اجرای عملیات ثامن الائمه(ع) در15 شهریور ۱۳۶۰ نهایی شد تا واحدها آماده اجرا گردند.
حسن باقری در محور دارخوین نیروهایش را به 11 گروه رزمی سازماندهی کرد به نحوی خودش با هر 11 گروه تماس بیسیمی داشته باشد. در گام دوم نیروهایش را تا رده دسته کاملا به کل عملیات توجیه کرد و در شناسایی‌ها شرکت داد تا محورهای عملیات را بخوبی بشناسند. دشمن در محور دارخوین 8 رده دفاعی ایجاد کرده بود. او برنامه‌ریزی کرد که بتوانند رده‌های دشمن را دور زده و به عقبه آن‌ها دست پیدا کند. استدلال حسن باقری این بود که یک لشگر زرهی عراق به دو پل بر روی کارون متکی و با انهدام پل‌ها دشمن در محاصره قرار می‌گیرد. لذا قرارگاه تیپ 6 زرهی را در کنار پل قصبه هدف گرفت تا همزمان پل و قرارگاه دشمن را به کنترل خود در آورد. مرتضی تیموری که تخریبچی مسلطی بود مامور پل و مصطفی ردانی‌پور را مامور قرارگاه دشمن کرد. طرح دیگری را آماده کرد با رها ساختن نفت از طریق نهر سلمانیه بر روی رودخانه کارون آن را آتش بزند و ابتکار عمل را از دشمن سلب نماید.
عملیات در ساعت ۱ بامداد روز پنجم مهر ۱۳۶۰ با رمز نصر من ا... و فتح قریب آغاز شد. رزمندگان اسلام در ساعات نخست عملیات، با تهاجم به مواضع دشمن و در هم شکستن مقاومت نیروهای آنان، خاکریزهای اول دشمن را تصرف وتأمین کردند. طبق پیش‌بینی تسلط بر پل قصبه و قرارگاه دشمن باعث ریزش رده‌های دفاعی دشمن شد. جبهه دشمن در آبادان و ماهشهر سقوط کرد. در محورها فیاضیه خطوط دشمن سقوط نکرد و درگیری به روز کشیده شد. با روشن شدن هوا حسن باقری از محور شمال پس از تسلط در منطقه مارد و قصبه، نخستین ضربه شکننده را برنیروهای عراقی وارد کرد. نیروهای دشمن در منطقه پل حفار همچنان مقاومت می‌کردند. او با به دست گرفتن ابتکار عمل و ادامه پیشروی به طرف حفار تلاش کرد با غلامعلی رشید فرمانده محور آبادان الحاق کند.
در بعد از ظهر همان روز بخشی از منطقه شمال پل حفار را آزاد کرد ولی نیروهای دشمن برای باز نگه داشتن عقبه نیروهای محاصره شده خود در شرق کارون، همچنان مقاومت کردند، در روز ششم مهر در حالی که حسن باقری و غلامعلی رشید در حال الحاق بودند، دشمن واکنش جدی از خود نشان نداد و از بعدازظهر همان روز نیروهای عراقی به تدریج تسلیم شده و یا عقب نشینی کردند و سرانجام در پایان این روز عملاً منطقه سرپل دشمن در حفار آزاد شد. در روز سوم عملیات نیز در پی پاکسازی منطقه، محاصره آبادان به پایان رسید و فرمان امام خمینی مبنی بر شکستن حصر آبادان، در مدت ۴۲ ساعت تلاش مداوم رزمندگان اسلام با موفقیت کامل در هفتم مهر به پایان رسید و نیروهای خودی پس از پاکسازی کامل منطقه، در ساحل شرقی رودخانه کارون استقرار یافتند.